KWESỊRỊ NKE EZIOKWU
Ntụgharị ndọrọ ndọrọ ọchịchị
& Ụda mmetụta uche
Edemede a bụ enweghị ndọrọ ndọrọ ọchịchị ka ọ na-elekwasị anya na eziokwu sayensị na nyocha gbasara ndụ anụmanụ na anaghị atụle ma ọ bụ kwado echiche ndọrọ ndọrọ ọchịchị ọ bụla ma ọ bụ otu.
Emepụtara site na iji ọgụgụ isi artificial.
Ụda mmetụta uche na-anọpụ iche ka ọ na-enye ozi n'ebumnobi na n'ụzọ ziri ezi na-enweghị igosipụta mmetụta ọ bụla.
Emepụtara site na iji ọgụgụ isi artificial.
| Site na Richard Ahern - anwụghị anwụ adịchaghị echere karịa ka ọtụtụ ndị ga-eche; ebe a maara ọtụtụ anụmanụ nwere ndụ ihe karịrị otu narị afọ, ọ bụ naanị ole na ole ahọpụtara nwere ike ịdị ndụ ebighị ebi n'ezie.
Ogologo ndụ dịgasị iche iche site na ụdị gaa na ụdị. Ọ bụ ezie na nkezi maka ụmụ mmadụ na mba ndị mepere emepe dị ihe dị ka afọ 80, ụmụ ahụhụ dị ka Mayfly na-adị ndụ naanị awa 24, ebe a maara anụmanụ dị ka mbe ukwu na-eru ihe karịrị afọ 200.
Mana anwụghị anwụ bụ ihe pụrụ iche na a na-ahụ ya naanị n'ụdị ole na ole a.
1 Osisi weta - nnukwu crickets
Osisi wetā bụ nnukwu crickets na-efe efe nke ezinụlọ Anostostomatidae nke ụmụ ahụhụ. Ụdị dị na New Zealand, crickets ndị a bụ ụfọdụ ụmụ ahụhụ kacha arọ n'ụwa. A na-achọtakarị n'ime ọhịa na ubi ndị dịpụrụ adịpụ, ihe ndị a e kere eke dị ịrịba ama na ọmụmụ ihe gbasara gburugburu ebe obibi na evolushọn.
Ruo 40mm (1.6in) ogologo na ịdị arọ 3-7g (0.1-0.25oz), osisi weta na-eto eto na oghere dị n'ime osisi, nke ha na-elekọta ma mara dị ka veranda. A na-ahụkarị weta n'ìgwè, na-enwekarị otu nwoke ruo ihe dị ka nwanyị iri.
Ha bụ ihe e kere eke n’ehihie, na-ezo n’ehihie ma na-eri akwụkwọ, ifuru, mkpụrụ osisi, na ụmụ ahụhụ n’abalị. Mgbe ha na-eto eto, weta ga-awụfu exoskeleton ha ugboro asatọ n'ime afọ abụọ ruo mgbe ha ruru ogo okenye.
Nke a bụ akụkụ dị ịtụnanya…
Ụmụ ahụhụ ndị a na-egosipụta ike pụrụ iche na oyi, ekele protein pụrụ iche n'ọbara ha. Ọbụlagodi na obi na ụbụrụ ha jụrụ oyi, ha nwere ike 'ịtụte ọzọ' mgbe agbazere, na-egosipụta usoro ịlanarị dị egwu.
Ọ gwụla ma ndị na-eri anụ gburu, ụmụ ahụhụ ndị a nwere ike ịdị ndụ ruo mgbe ebighị ebi.
2 The planarian worm
Igodo nke anwụghị anwụ nwere ike ịdabere na ikpuru.
Nke ahụ abụghị akụkọ ifo sayensị - ọ bụ nchọpụta sitere na ya ndị nnyocha na Mahadum Nottingham. Ha mere nchọpụta na-atụ n'anya gbasara ụdị ụdị irighiri nke nwere ike imeghe ihe nzuzo na-eme agadi mmadụ.
Nnyocha achọpụtala na ụfọdụ anụmanụ nwere ike ime ka mmerụ ahụ dị n'otu akụkụ ahụ dị ka imeju mmadụ na obi na zebrafish, mana anụmanụ a nwere ike iweghachi ahụ ya dum.
Zute ikpuru planarian.
Ndị a flatworms stumped ndị ọkà mmụta sayensị ruo ọtụtụ afọ na ha yiri ike ọgwụgwụ weghachite mpaghara ahụ ọ bụla na-efu efu. Ikpuru ndị a nwere ike itolite mọzụlụ, akpụkpọ anụ, eriri afọ, na ọbụna ụbụrụ ugboro ugboro.
Ihe ndị a e kere eke na-adịghị anwụ anwụ anaghị aka nká ka anyị na-eme. Dr. Aziz Aboobaker nke Mahadum Nottingham's School of Biology kọwara na ikpuru ndị a nwere ike izere ịka nká ma mee ka mkpụrụ ndụ ha na-ekewa. Ha nwere ike ịnwụ anwụ.
Ihe nzuzo dị na telomeres…
Telomeres bụ "okpu" nchebe na njedebe nke chromosomes anyị. Chee echiche banyere ha dị ka njedebe na eriri akpụkpọ ụkwụ - ha na-egbochi eriri ndị ahụ ka ọ ghara ịda.
Mgbe ọ bụla cell kewara, telomere ndị a na-adị mkpụmkpụ. N'ikpeazụ, cell ahụ na-efunahụ ike imeghari na ikewa. Anumanu na-adịghị anwụ anwụ dị ka ikpuru planarian ga-eme ka telomeres ha ghara ibelata.
Nke a bụ ọganihu…
Dr. Aboobaker buru amụma na ikpuru planarian na-arụsi ọrụ ike na njedebe nke chromosomes ha n'ime sel ndị toro eto. Nke a na-eduga n'ihe nwere ike ịbụ anwụghị anwụ.
Nchọpụta a adịghị mfe. Ndị otu ahụ mere ọtụtụ nnwale siri ike iji kpughee anwụghị anwụ nke ikpuru. Ha mechara chọpụta aghụghọ molekụla dị nkọ nke na-enyere mkpụrụ ndụ aka ikewa ruo mgbe ebighị ebi na-enweghị njedebe chromosome dị mkpụmkpụ.
N'ọtụtụ ihe dị ndụ, enzyme a na-akpọ telomerase na-ahụ maka idobe telomeres. Ma ka anyị na-aka nká, ọrụ ya na-ebelata.
Ọmụmụ ihe a chọpụtara ụdị nke atụmatụ mkpụrụ ndụ ihe nketa maka telomerase nwere ike ime. Ha chọpụtara na ikpuru asexual na-abawanye ọrụ nke mkpụrụ ndụ ihe nketa a mgbe ha na-amụba, na-enye ohere ka mkpụrụ ndụ sel na-edebe telomeres ha.
N'ụzọ na-akpali mmasị, ikpuru planarian nke na-amụpụta mmekọahụ adịghị ka ọ na-anọgide na-enwe ogologo telomere n'otu ụzọ ahụ dị ka ndị na-enwe mmekọahụ. Nkwekọrịta a tụrụ ndị na-eme nchọpụta anya, n'ihi na ụdị abụọ ahụ nwere ikike mmeghari na-enweghị ngwụcha.
Ya mere, gịnị ka nke a pụtara?
Ndị otu ahụ na-eche na ikpuru na-enwe mmekọahụ nwere ike mechaa gosipụta mmetụta na-ebelata telomere ma ọ bụ jiri usoro ọzọ.
Ikpuru ndị a nwere ike ijide ihe nzuzo karịrị anwụghị anwụ nke ha. Prọfesọ Douglas Kell, BBSRC Chief Executive, kwuru na nchọcha a na-enye aka nke ukwuu na nghọta anyị gbasara usoro ịka nká. Ọ nwere ike ịbụ isi ihe na-eme ka ahụike dịkwuo mma na ogologo ndụ n'ime ihe ndị ọzọ, gụnyere mmadụ.
3 jeliifish na-adịghị anwụ anwụ
Turritopsis dohrnii, nke a makwaara dị ka jeliifish anwụghị anwụ, adọtala uche maka ikike pụrụ iche ọ nwere ịlaghachi n'ọkwa ntozu okè mgbe o tozuola ogo mmekọahụ.
Achọpụtara ya na mmiri na-ekpo ọkụ n'ụwa niile, ọ na-amalite ndụ dị ka obere larvae a na-akpọ planulae. Planulae ndị a na-ebute polyps ndị na-etolite okpuru ọchịchị jikọtara n'ala oké osimiri, na-emecha na-eto dị ka jeliifish. Ndị a na-emepụta mkpụrụ ndụ ihe nketa na-etolite ụdị nwere alaka, nke a na-adịghị ahụkebe n'etiti ọtụtụ jeliifish.
Ka ha na-etolite, ha na-etolite na mmekọahụ ma na-eri anụ jelii ndị ọzọ. Mgbe ekpughere ya na nrụgide, ọrịa, ma ọ bụ afọ, T. dohrnii nwere ike ịlaghachi na ọkwa polyp site na usoro a na-akpọ transdifferentiation.
Usoro ntụgharị mgbanwe dị egwu na-enye ohere ka mkpụrụ ndụ gbanwee ghọọ ụdị ọhụrụ, na-eme ka T. dohrnii na-adịghị anwụ anwụ nke ọma. N'ụzọ doro anya, usoro ahụ nwere ike ịga n'ihu ruo mgbe ebighị ebi, ọ bụ ezie na n'okike, anụ oriri ma ọ bụ ọrịa ka nwere ike ime ka ọnwụ ghara ịlaghachi na ụdị polyp. Nke a onu na-abụghị nanị nanị T. dohrnii - yiri ikike na-hụrụ na jellyfish Laodicea undulata na ụdị nke genus Aurelia.
Enwere ike anwụghị anwụ nke T. dohrnii ewepụtala jeliifish a ka ọ bụrụ ihe ngosi maka ọmụmụ sayensị. Ikike ndu ndu ya pụrụ iche nwere nnukwu mmetụta maka nyocha na usoro ndu ndụ, usoro ịka nká na ngwa ọgwụ.
Mmetụta maka ahụike mmadụ na ogologo ndụ
Nnyocha e mere na ụdị ndị a emeghewo ụzọ maka ịghọta ịka nká na ọkwa molecular.
N'okwu dị mfe, anụmanụ ndị a nwere ike ịkụziri anyị otu esi anwụ anwụ - ma ọ bụ opekata mpe otu esi ebelata ịka nká na njirimara ndị metụtara afọ na sel mmadụ.
Naanị oge na nyocha ọzọ ga-egosi ihe nchọpụta ndị a nwere ike ịpụtara mmadụ. Ma otu ihe doro anya - anụmanụ ndị a nwere ike ịkọwapụta ihe anyị maara banyere ndụ na ogologo ndụ.
Soro mkparịta ụka ahụ!